روشنایی در محل زندگی و کار
میزان و سطح روشنایی مورد نیاز برای مکان‌های مختلف چقدر است؟
روشنایی در محل زندگی و کار برای توانایی شما در انجام موثرتر وظایف و خاطر آسوده بسیار مهم است. علاوه بر این، مقدار مناسب نور مانع خستگی چشم می‌شود، که این مزیت به شما اجازه می‌دهد راحت‌تر و برای مدت زمان بیشتری کار کنید. هر خانه معمولا شامل چند اتاق است و هر اتاق برای کاربرد خاصی در نظر گرفته شده، بنابراین میزان و نوع نوری که در هر اتاق است، نشان‌دهنده‌ی کارکرد آن فضا است و به همین دلیل است که نوع چراغ، میزان نور و محل نصب چراغ‌ها در قسمت‌های مختلف منزل متفاوت است. برای این‌که بدانید برای هر اتاق منزل‌تان باید از چه چراغ و چه میزان نوری استفاده کنید و با مفهوم لومن بیش‌تر آشنا شوید، با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.
نور آشپزخانه
آشپزخانه یکی از مهم‌ترین و پرکاربرد‌ترین قسمت هر خانه محسوب می‌شود و نورپردازی آن اهمیت زیادی دارد. بیش‌تر آشپزخانه‌ها مخصوصا آشپزخانه‌های بزرگ، به چراغ‌های زیاد و گوناگون نیاز دارند تا نور مورد نیاز ساکنین را تامین کنند. برای روشنایی کلی آشپزخانه از چراغ‌های آویز استفاده کنید که از سقف آویزان شده و نور را به یک اندازه در آشپزخانه می‌تابانند. پیشنهاد می‌کنیم از چراغ‌های آویز و دکوراتیو برای بالای جزیره یا سکوی اوپن آشپزخانه استفاده کنید که علاوه بر زیبایی و خاص بودن، نور مورد نیاز را در هنگام صرف غذا و دورهم جمع شدن اعضای خانواده تامین کند. هم‌چنین می‌توانید از چراغ‌های توکار یا رشته‌های نوری برای زیر کابینت‌ها استفاده کنید تا در هنگام آشپزی نور مورد نیاز برای افراد تامین شود.
نور اتاق غذاخوری
اتاق غذاخوری جایی است که اعضای خانواده معمولا برای صرف غذا یا صحبت کردن دور هم جمع می‌شوند پس نباید تاریک یا کم‌نور باشد. در این‌جا از چراغ آویز یا سقفی برای تامین روشنایی کلی اتاق استفاده کنید. انتخاب یک لوستر ساده هم می‌تواند هم جنبه‌ی زیبایی داشته باشد و هم نور مورد نظر را به شما ارائه دهد. یادتان باشد که لوستر نباید آنقدر بلند باشد که قسمت پایینی آن به میز ناهارخوری نزدیک شود و با سر افراد برخورد کند.
نور اتاق پذیرایی
اتاق پذیرایی کاربردهای گوناگونی دارد. پس باید چراغی را انتخاب کنید که برای زمان‌های مهمانی، فیلم دیدن و بازی مناسب باشد. بهترین کار استفاده از دیمر (dimmer) است که می‌توانید آن را در مسیر چراغ‌های اتاق پذیرایی نصب کنید. کار دیمر کم و زیاد کردن نور چراغ‌هاست. بنابراین می‌توانید نور چراغ‌های پذیرایی را برای موقعیت‌های مناسب مثل فیلم دیدن، مهمانی، بازی‌های دسته‌جمعی و ... تنظیم کنید. علاوه بر چراغ سقفی یا آویز که نور کلی اتاق را تامین می‌کند، می‌توان از چراغ‌های توکار یا روکار زمینی استفاده کرد که نور را از پایین به بالا بتابانند. این چراغ‌ها جلوه‌ی خاصی به اتاق پذیرایی می دهند و فضا را از یکنواختی درمی‌آورند. لامپ‌های رشته‌ای مخفی و دکوراتیو هم برای زیباترکردن سقف بسیار مناسبند.
نور سرویس بهداشتی و حمام
اگر فضای حمام و سرویس بهداشتی به درستی نورپردازی نشود، باعث ایجاد خطر برای ساکنین منزل خواهد شد. به همین دلیل لازم است که در مقدار نور و نوع چراغ مورد استفاده دقت کافی را داشته باشید. پیشنهاد می‌کنیم به جای استفاده از چراغ‌های رو به پایین در بالای آینه و ایجاد سایه‌های مزاحم، از دو چراغ آویز دیواری کوچک در دو طرف آینه استفاده کنید تا نور متعادلی ایجاد شود. این فضاها به لحاظ ایجاد دید کامل و جلوگیری از بروز حادثه، باید کاملا روشن باشند پس از چراغ‌های با نور کافی استفاده کنید.
مقدار لوکس و نور مورد نیاز برای هر اتاق
بعد از آشنایی با نوع نورپردازی داخلی و چراغ‌های مورد استفاده در قسمت‌های مختلف خانه، با دو عبارت سطح نور و تراکم قدرت نورپردازی آشنا می‌شوید و مقدار نور مورد نیاز برای هر قسمت از خانه و بخش‌های مختلف فضاهای شهری را با واحد لوکس بررسی خواهید کرد.
دو مفهوم اصلی که معماران باید در نورپردازی‌ها مورد توجه قرار دهند عبارت است از
- سطح نور
- تراکم قدرت نورپردازی
سطح نور در ساختمان‌ها
در ابتدا می‌بایست با مفهوم «شدت روشنایی» آشنا شوید و البته این مهم است که قرار است طراحی نور برای چه مکانی با چه کاربردی صورت بگیرد. به عنوان مثال برای محیط‌های اداری سطح مورد نظر روشنایی می‌بایست بر روی میزها تامین گردد در صورتی که برای محیط‌های ورزشی سطح مورد نظر کف سالن می‌باشد.
شدت روشنایی با FC یا Lux اندازه‌گیری می‌گردد. یک FC برابر است با یک لومن نور تابیده شده از فاصله‌ی یک فوتی به سطحی برابر یک فوت مربع. در واقع این مقدار معادل یک لومن در هر فوت مربع می‌باشد. یک لوکس (Lux) که در سیستم رایج اندازه‌گیری و استانداردهای ایران برای شدت روشنایی استفاده می‌گردد، برابر یک لومن نور تابیده شده از فاصله‌ی یک متری به سطحی برابر یک متر مربع است، در واقع این مقدار برابر با یک لومن در هر متر مربع می‌باشد.
هدف شما این است که به اندازه کافی روشنایی ایجاد کنید، تا مردم بتوانند کارهای خود را به بهترین شکل انجام دهند. مثلاً کارهای دقیق مانند نقشه‌کشی نیاز به نور بیشتری دارند، در حالی که کارهای عمومی مانند پیاده‌روی با نور کم و متوسط نیز امکان‌پذیر است. یکی از معتبرترین مراجع برای تعیین سطح روشنایی مورد نیاز برای مکان‌های مختلف «انجمن مهندسی روشنایی ایالات متحده» است که هر ساله طی یک کتابچه منتشر شده و در دسترس عموم قرار می‌گیرد.
تراکم قدرت نورپردازی
تراکم قدرت نورپردازی یا LDP، مقدار انرژی مورد استفاده برای روشنایی در هر واحد سطح در ساختمان است. در ایالات متحده، LPD با وات در هر فوت مربع اندازه‌گیری می‌شود. در این اندازه‌گیری، وات شامل تمام انرژی مصرف شده توسط چراغ‌های نوری، بالاست‌ها یا درایورها، کنترلرها، ترانسفورماتورها و… است. به طور کل تمام اجزا و دستگاه‌های دخیل در روشنایی باید در محاسبه گنجانده شود.
دو روش برای محاسبه تراکم قدرت نورپردازی وجود دارد. روش اول استفاده از LPD در ساختمان بر اساس نوع کاربرد آن (مدرسه، موزه، دفتر و غیره) است که این روش بسیار ساده بوده و به نام روش ناحیه‌ای شناخته می‌شود. روش دوم محاسبه LPD بر اساس هر اتاق به‌صورت مجزاست و «روش فضا به فضا» نامیده می‌شود. این روش بسیار دقیق‌تر است و باعث کاهش تعداد LPD هنگام درخواست برای فاکتورهای مشوق و سودمند بنا می‌شود.
سطح روشنایی توصیه شده برای فضاهای مختلف
جدول زیر سطح روشنایی توصیه شده برای مکان‌های مختلف است که توسط «انجمن مهندسی روشنایی ایالات متحده» ارائه شده. لازم به ذکر است طراح باید فاکتورهای خود را برای روشنایی بر اساس نیاز کارفرما در شرایط سخت‌تر مطابقت دهد.
در این جدول، سطوح نور مورد نیاز در یک محدوده نشان داده شده است، زیرا فعالیت‌های مختلف، حتی در یک فضا، نیاز به مقادیر مختلف نور در همان فضا دارد. همان‌طور که گفته‌شد کارهای با دقت بالا نور بیشتری از فعالیت‌های با دقت پایین نیاز دارند. توجه داشته باشید که این اطلاعات جامع نیست و راهنمایی کلی برای نورپردازی داخلی محسوب می‌شود. پس اگر کاربرد خاصی مدنظرتان است، بهتر است با متخصصین نورپردازی داخلی مشورت کنید.
سطح لوکس یا سطح روشنایی
نوع اتاق
بین ۲۰۰-۳۰۰ لوکس
اتاق خواب و خوابگاه‌های شبانه‌روزی
بین ۲۰۰-۳۰۰ لوکس
کافه تریا و غذاخوری
بین ۳۳۰-۵۰۰ لوکس
کلاس درس و محیط عمومی
بین ۳۰۰-۵۰۰ لوکس
اتاق کنفرانس
بین ۵۰-۱۰۰ لوکس
راهرو
بین ۳۰۰-۵۰۰ لوکس
اتاق ارائه مطلب
بین ۲۰۰-۳۰۰ لوکس
باشگاه و محل تمرینات ورزشی
بین ۳۰۰-۵۰۰ لوکس
ورزشگاه و میدان‌های بازی و سرگرمی
بین ۳۰۰-۷۵۰ لوکس
آشپزخانه و تهیه غذا
بین ۵۰۰-۷۵۰ لوکس
آزمایشگاه و کلاس درس
بین ۷۵۰-۱۲۰۰ لوکس
آزمایشگاه و کارگاه تخصصی
بین ۲۰۰-۵۰۰ لوکس
کتابخانه و فضای مابین قفسه کتاب‌ها
بین ۳۰۰-۵۰۰ لوکس
کتابخانه و محیط مطالعه
بین ۱۰۰-۳۰۰ لوکس
محل تخلیه بار
بین ۲۰۰-۳۰۰ لوکس
لابی و دفاتر و مکان‌های عمومی
بین ۱۰۰-۳۰۰ لوکس
رختکن
بین ۱۰۰-۳۰۰ لوکس
سالن و اتاق استراخت
بین ۲۰۰-۵۰۰ لوکس
اتاق تأسیسات الکتریکی و مکانیکی مانند موتورخانه یا پست‌های بازدید برق
بین ۲۰۰-۵۰۰ لوکس
دفتر کار- مکان باز
بین ۲۰۰-۵۰۰ لوکس
دفتر کار محیط بسته و شخصی
بین ۵۰-۱۰۰ لوکس
پارکینگ و فضای داخلی
بین ۱۰۰-۳۰۰ لوکس
توالت
بین ۲۰۰-۵۰۰ لوکس
فروشگاه کوچک
بین ۵۰-۱۰۰ لوکس
راه پله
خلاصه
اهمیت نورپردازی داخلی برای منزل و فضاهای مختلف شهری غیرقابل انکار است و باید به صورت اصولی و تخصصی صورت بگیرد و از قبل برای آن به دقت برنامه ریزی شود. در این مقاله با میزان و نوع نور مورد نیاز برای قسمت‌های مختلف خانه آشنا شدید و چراغ‌های مناسب برای هر فضا و کاربرد را مرور کردید. در ادامه با مفهوم لومن، سطح نور و تراکم قدرت نورپردازی پرداخته شد تا به طور تخصصی در مورد میزان نور مورد نیاز در هر فضای کاربردی اطلاعات بیشتری به دست بیاورید.