کلاس های حفاظتی چیست و چه کاربردی دارند؟
هر نوع وسیله الکتریکی برای اینکه بتواند کاربران یا مصرف کنندگان خود را از شوک الکتریکی به شکل مستقیم و غیر مستقیم محافظت کند نیاز به محافظ دارد. به همین دلیل است که در بخش ایمنی، حفاظت عمومی و تکمیلی در نظر گرفته شده تا آسیب‌های ناشی از آن به حداقل برسد. بر همین اساس وسایل الکتریکی را برحسب شیوه حفاظت از دستگاه به کلاس های حفاظتی مختلف تقسیم بندی می‌کنند. در تولید لوازم برقی، کمیسیون الکتروتکنیکی بین المللی (IEC: International Electrotechnical Commission) کلاس های حفاظتی تعیین کرده که توضیحات کامل آن در IEC 61140 آورده شده است. ما در این مقاله قصد داریم به بررسی این کلاس های حفاظتی بپردازیم و اینکه هر کدام چه معنایی دارند.
انواع سطوح و لایه‌های حفاظتی
قبل از اینکه به توضیح انواع کلاس های حفاظتی بپردازیم ابتدا لازم است که با سطوح حفاظتی مختلف آشنا شوید تا بتوانید به درک کاملی از کلاس های حفاظتی برسید.
اولین سطح حفاظت در وسایل الکتریکی، حفاظت عمومی است و دومین سطح، حفاظت تکمیلی است. موقعی که حفاظت عمومی به مشکل برخورد کند، حفاظت تکمیلی وارد عمل خواهد شد تا از بروز حادثه جلوگیری کند. برای اینکه حفاظت عمومی و تکمیلی در وسایل ایجاد شود باید از مدل‌های مختلف عایق و اتصال به زمین استفاده کنند که عایق به تنهایی به انواع اولیه، تکمیلی، دوبل و تقویت شده تقسیم بندی می‌گردد.
عایق بندی پایه یا اولیه
در این نوع عایق بندی، بخش عایق روی قسمت‌های برق‌دار کشیده می‌شود تا تماس مستقیم با این قسمت‌ها خطرناک نباشد.
عایق بندی تکمیلی
این نوع عایق بندی موقعی که عایق بندی پایه دچار مشکل شود وارد عمل شده و در برابر تماس غیر مستقیم با بخش‌های برق‌دار حفاظت در برابر اتصال ایجاد می‌کند.
عایق بندی مضاعف
مجموع عوامل عایق و حفاظتی پایه و تکمیلی، عایق بندی مضاعف ایجاد می‌کنند. یعنی زمانی در یک دستگاه گفته می‌شود که عایق بندی مضاعف بکار رفته که در هر دو سطح پایه و تکمیلی حضور داشته باشند.
عایق بندی تقویت شده
در این مدل، یک عایق روی قسمت‌های برق‌دار کشیده می‌شود که ایمنی مثل ایمنی مضاف دارد. در مواردی که امکان عایق بندی تکمیلی وجود ندارد، از عایق بندی تقویت شده استفاده می‌کنند.
اگر وسیله برقی از ولتاژ اصلی استفاده می‌کند هر دو نوع سطح حفاظتی لازم است تا ایمنی کامل و قابل قبولی داشته باشید. اکنون می‌توانیم به سراغ بحث اصلی خودمان که کلاس های حفاظتی هستند بپردازیم.
انواع کلاس های حفاظتی
سازمان و کمیسیون استاندارد بین المللی IEC برای تولید لوازم الکتریکی، 5 نوع کلاس حفاظتی در نظر گرفته که بر همین اساس این لوازم در 5 دسته قرار می‌گیرند. در ادامه به معرفی کامل همه آنها می‌پردازیم:
کلاس حفاظتی 0 یا صفر
کلاس حفاظتی صفر وسایلی هستند که هیچ مدلی از اتصال به زمین برای حفاظت در برابر شوک الکتریکی ندارند و فقط بین قسمت برق دار و کاربر یک عایق قرار گرفته است. به همین دلیل است که از این وسایل در محیط‌های کاری خشک استفاده می‌کنند چون اگر خطایی رخ دهد بدنه دستگاه برق‌دار شده و بخاطر رطوبت محیط شوک الکتریکی خواهد داد و صدمات جانی و مالی زیادی ایجاد خواهد کرد. شاید به همین دلیل است که فروش لوازم الکتریکی با کلاس حفاظتی صفر در اکثر کشورها ممنوع است و از استاندارد IEC60598 حذف گردیده‌اند. با این حال در کشورهای در حال توسعه که برق ورودی 110 ولت یا 220 ولت دارند بدون اهمیت داشتن موارد ایمنی و ممنوعیت جهانی، در حال استفاده هستند.
کلاس حفاظتی 01 یا صفر و یک
تجهیزات و وسایل برقی که علاوه بر عایق اولیه، ترمینال مجزا برای اتصال به زمین دارند در کلاس حفاظتی 01 قرار می‌گیرند. این وسایل دو رشته کابل تغذیه دارند که سیم اتصال به زمین به شکل مجزا به بدنه دستگاه وصل خواهد شد تا اگر سیم زمین از کابل تغذیه جدا شد دستگاه از کار نیفتد. فروش دستگاه‌های برقی که در این سطح از کلاس حفاظتی هستند نیز در بسیاری از کشورها ممنوع است چون اگر سیم اتصال به زمین قطع گردد فقط عایق آنها، سطح حفاظتی دارد.
کلاس حفاظتی 1
به دستگاه و وسایل برقی که علاوه بر عایق اولیه، دارای سیم اتصال به زمین هستند و عایق بین اجزای آن با حفاظت عمومی و تکمیلی (سیم اتصال به زمین) برقرار است. کابل تغذیه این وسایل دارای سه رشته است؛ زمین، فاز و نول. قبل از اینکه دو شاخه پریز برق ارت‌دار را وصل کنند باید قبل از اتصال سیم فاز و نول، اتصال زمین به بدنه دستگاه انجام شود. بنابراین اگر خطایی رخ دهد و بدنه دستگاه برق‌دار شود، حفاظت تکمیلی یا اتصال به زمین وارد عمل خواهد شد و در صورت ایجاد جریان شدید عبوری از مدار، حفاظت اصلی که فیوز و کلید محافظ جان هستند برق را قطع خواهند کرد.
دقت کنید که اگر وسیله الکتریکی از جنس فلز است، یا کابل سه رشته‌ای دارد یا اینکه در دو شاخه آن پین فلزی زمین یا ارت وجود دارد باید در کلاس حفاظتی 1 قرار بگیرند. معمولا یخچال‌ها، مایکروویوها و توسترها در کلاس حفاظتی 1 قرار می‌گیرند.
کلاس حفاظتی 2
کلاس حفاظتی 2 به دستگاه‌های الکتریکی اطلاق می‌گردد که در آنها 2 سطح عایق وجود دارد یا عایق تقویت شده است. عایق مذکور بین بخش برق‌دار و بخش‌های فلزی دستگاه است و حفاظت عمومی توسط لایه اول انجام می‌گیرد. دلیل اینکه به این دستگاه‌ها، تجهیزات عایق دوبل گفته می‌شود نیز همین است. در این دستگاه‌ها چنانچه لایه اول حفاظتی عمل نکند لایه دوم که حفاظت تکمیلی است وارد عمل خواهد شد. دستگاه‌هایی که با کلاس حفاظتی 2 شناخته می‌شوند اتصال به زمین ندارند. نماد این نوع دستگاه‌ها دو مربع متحدالمرکز است که به معنای عایق اصلی و دوبل می‌باشد.
بنابراین اگر دستگاه مدنظر پلاستیکی است یا نماد دو باکس یا مربع روی پلیت امتیازدهی آن وجود دارد در دسته کلاس حفاظتی 2 قرار خواهد گرفت. بنابراین اکثریت ابزارهای برقی پلاستیکی، کامپیوترها، دریل برقی، سشوار، لامپ‌های رومیزی و دستگاه‌های فتوکپی در این کلاس حفاظتی قرار دارند.
کلاس حفاظتی 3
پنجمین و آخرین مدل کلاس حفاظتی، کلاس حفاظتی 3 است. وسایل الکتریکی یا برقی که با این سطح از کلاس حفاظتی مشخص می‌شوند، ولتاژ کاری خیلی کم یا ایمن دارند. ترانسفورماتورهای داخلی با عایق خاص خودشان را دارند که از نوع تقویت شده هستند. ولتاژ کاری این دستگاه‌ها که به ولتاژ منبع یا SELV معروف است به حدی کم در نظر گرفته شده که حتی می‌توانید با آن تماس داشته باشید بدون اینکه دچار برق گرفتگی شوید. با این حال استثنا در این موارد، دستگاه‌های پزشکی هستند که برای آنها شرایط ایمنی بیشتر و دقیق‌تری در نظر گرفته می‌شود. نماد این نوع دستگاه‌ها، یک لوزی با سه خط داخل آن است.
کلاس حفاظتی محصولات شرکت شب تاب برقعی
با توجه به ممنوعیت استفاده از کلاس حفاظتی صفر و صفر و یک در وسایل برقی یا الکتریکی که چراغ های محوطه شب تاب نیز در این دسته قرار دارند، تصمیم بر این گرفتیم تا از مناسب‌ترین نوع کلاس حفاظتی برای محصولات تولیدی خودمان استفاده کنیم.
بر این اساس کلاس حفاظتی 1 که مناسب‌ترین گزینه برای چراغ های محوطه است انتخاب گردید. بنابراین در صورت بروز خطا و برق دار شدن بدنه، فیوز و کلید محافظ جان که به سیستم اضافه خواهند شد، وارد عمل شده و جلوی بروز شوک الکتریکی و آسیب جانی و مالی گرفته خواهد شد.
شما می‌توانید محصولات مدنظر خودتان را از همین حالا از طریق نمایندگی‌های معتبر شهر خود خریداری کنید. ضمنا تمامی محصولات علاوه بر اینکه کلاس حفاظتی 1 دارند، از گارانتی مناسبی هم برخوردار هستند.