شاخص حفاظت IP را به زبان ساده یاد بگیرید
IP یا همان درجه محافظت بین‌المللی تجهیزات الکتریکی، شاخصی است که معمولا با دو رقم در کنار خود همراه است و اغلب وسایل الکتریکی این علامت را دارند. IP نشان‌دهنده‌ی میزان مقاومت وسایل الکترونیکی یا قطعات‌شان در مقابل ورود اجسام خارجی و نفوذ آب و گرد و خاک است. این شاخص توسط کمیسیون جهانی الکتروتکنیک ایجاد شده و هدف آن این است که به جای ارائه‌ی اطلاعات مبهم و تبلیغاتی محصولات مثل ضدآب بودن، اطلاعات دقیق‌تری در مورد آن حفاظت وسیله‌ی الکترونیکی به کاربر و مشتری ارائه دهد.
IP مخفف عبارت Ingress Protection و به معنای جلوگیری از نفوذ مواد است و گاهی اوقات با نام درجه‌ی حفاظت داخلی هم شناخته می‌شود. میزان نفوذ در IP سه تعریف دارد: یکی میزان ایمنی دستگاه برای محافظت از کاربران در اثر برخورد دست و انگشتان کاربر به قطعات الکتریکی یا مکانیکی دستگاه است، دومین تعریف نشان‌دهنده‌ی میزان محافظت قطعات دستگاه در مقابل گرد و خاک و اجسام آسیب‌زننده است و مورد آخر به میزان مقاومت دستگاه در مقابل رطوبت اشاره می‌کند.
این شاخص با نماد دوحرفی IP و عدد مربوط به آن نشان داده می‌شود و کیفیت حفاظت یک دستگاه ارتباط مستقیمی با اعدادی دارد که در کنار IP قرار می‌گیرند. هرچه این دو عدد بزرگ‌تر باشند، میزان محافظت و کیفیت وسیله‌ی الکترونیکی بیشتر است.
مثلا: IP65
به طور خلاصه، دو عدد ۶ و ۵ نمایانگر شکل‌های مختلفی از تاثیرات محیطی هستند. اولین عدد از سمت چپ یعنی ۶، میزان مقاومت و نفوذناپذیری دستگاه را نسبت به اشیا و ذرات جامد و برخورد اتفاقی دست و انگشتان نشان می‌دهد. عدد دوم یعنی ۵ هم نشان‌دهنده‌ی میزان مقاومت دستگاه نسبت به نفوذ مایعات است.
درجه‌بندی IPX چیست؟
وقتی که هیچ اطلاعات مشخصی در مورد میزان حافظت دستگاه وجود نداشته باشد، در جای خالی حرف X قرار می‌گیرد. عدد صفر هم مربوط به زمانی است که هیچ محافظتی در مقابل عوامل خارجی وجود ندارد. وقتی که رقم اول موجود نباشد، مثل IPX4 یعنی اطلاعاتی در مورد میزان مقاومت دستگاه نسبت به ذرات خارجی وجود ندارد و وقتی که رقم دوم موجود نباشد مثل IP5X یعنی هیج اطلاعاتی در مورد مقاومت دستگاه نسبت به رطوبت موجود نیست.
چرا از سیستم درجه حفاظت IP استفاده می‌کنیم؟
دلیل داشتن سیستم جهانی درجه حفاظت برقی این است که خریداران و کاربران با اطمینان از ایمن بودن دستگاه و محصول الکترونیکی برای محیط‌‌ها و کاربری‌های خاص استفاده کنند. برعکس بیشتر عبارات مبهم تبلیغاتی که تعریف دقیقی از میزان حفاظت وسیله‌ی الکترونیکی را نمی‌دهد، سیستم درجه حفاظت IP این موضوع را بسیار دقیق‌تر روشن می‌کند.
ضدآب بودن در لوازم الکتریکی به چه معناست؟
درجه حفاظت IP برای موضوع ضدآب بودن یکی از رایج‌ترین سوالاتی است که مصرف‌کنندگان و خریداران محصولات الکتریکی گوناگون مثل گوشی‌های تلفن همراه، بلندگوهای بلوتوثی تا لوازم آشپزخانه و حمام، دوربین‌های مداربسته، قطعات روشنایی مثل لامپ‌ها و چراغ‌های محوطه همیشه مطرح می‌کنند.
در این حالت می‌توان درجه‌بندی محافظت IP دستگاه‌ها را در مقابل رطوبت و در شرایط مشخص به طور دقیق معلوم کرد. به طور کلی IP محصولات ضدآب IP65، IP66 و IP67 هستند. با این حال یکی از تصورات اشتباه در مورد ضدآب بودن محصولات این است که استفاده‌ی طولانی مدت از دستگاه در فضای باز نیاز به بالاترین میزان IP برای مقاومت در مقابل رطوبت دارد. در حالی که دقیقا این‌طور نیست. از آن‌جایی که بیشتر اوقات بارش باران حتی در شرایط آب و هوای بادی تقریبا عمودی و با فشار کم است بنابراین درجه حفاظت IPX2 هم می‌تواند در مقابل قطرات باران با حجم سه میلی‌تر در دقیقه تا زاویه‌ی نهایتا ۱۵ درجه مقاومت کند در حالی که IPX3 مقاوم به بارش مداوم باران در زاویه‌ی ۶۰ درجه است.
علاوه بر آن کاملا درست نیست که فکر کنیم درجه‌بندی IP بالاتر از IPX6 ضد آب هستند. یادتان باشد که کدهای بالاتر مثل IPX7، IPX8 و IPX9 کدهایی هستند که منحصرا مربوط به غوطه‌ورشدن کالا است و این اعداد لزوما مقاومت دستگاه را در مقابل بارش آب با فشار تعیین شده مثل IPX5 و IPX6 را مشخص نمی‌کنند.
جدول‌های زیر به شما نشان می‌دهد که هر کدام از کدهای IP به چه معناست. شما می توانید میزان حفاظت دستگاه‌های الکترونیکی را در مقابل خطرات مختلف بسنجید و ببینید در چه محیط‌هایی می‌توانید از آن استفاده کنید. با توجه به این دو رقم می‌توانید شاخص درجه محافظتی دستگاه خود را متوجه شوید. دو جدول زیر را دنبال کنید تا با شاخص IP بیشتر آشنا شوید.
رقم اول | درجه حفاظت دستگاه الکترونیکی در برابر اجسام خارجی و ذرات جامد |
0 | بدون مقاومت در مقابل اجسام خارجی و گرد و خاک |
1 | مقاوم در مقابل اجسام با قطر حداقل ۵۰ میلی‌متر مثل کف دست که به طور تصادفی با دستگاه برخورد کند. |
2 | مقاوم در مقابل اجسام با قطر حداقل ۱۲ میلی‌متر مثل انگشت که به طور تصادفی با دستگاه برخورد کند. |
3 | مقاوم در برابر اجسام با قطر حداقل ۲.۵ میلی‌متر (برخورد ابزار و سیم‌ها) |
4 | مقاوم در برابر اجسام با قطر حداقل ۱ میلی‌متر، اجسام با این اندازه نباید از سوراخ‌های دستگاه عبور کنند. (اجسامی مثل میخ، پیچ، حشرات بزرگ) |
5 | مقاومت نسبی در مقابل در برابر گرد و غبار (در این‌حالت ورود گرد و غبار به طور کامل جلوگیری نمی‌شود یا در صورت ورود گرد و غبار در کارکرد دستگاه یا قطعات داخلی اختلال به وجود نمی‌آید.) |
6 | کاملا مقاوم در برابر هر نوع گرد و غبار و ذرات خارجی |
رقم دوم | درجه حفاظت دستگاه الکترونیکی در برابر نفوذ مایعات |
0 | بدون مقاومت در مقابل نفوذ آب |
1 | مقاوم در برابر چکیدن آب به صورت قطره‌ای به صورت عمودی |
2 | مقاوم در مقابل پاشیدن آب در زاویه‌ی 15 درجه |
3 | مقاوم در مقابل اسپری مستقیم آب در زاویه‌ی ۶۰ درجه |
4 | مقاوم در برابر پاشیدن آب از نقاط مختلف به مدت ۱۰ دقیقه |
5 | مقاوم در برابر فوران آب (جت واش) با شدت کم و از هر طرف |
6 | مقاوم در برابر فشار شدید آب (واتر جت با شدت زیاد ریزش آب) |
7 | مقاوم در برابر فرو رفتن در آب از عمق ۱۵ سانتی‌متر تا یک متر به مدت ۳۰ دقیقه با فشار مشخص |
8 | مقاوم در برابر فرو رفتن زیر فشار بالاتر و عمق بیشتر در آب که مشخصات دقیق آن را سازنده‌ی محصول تعیین می‌کند و ممکن است عوامل دیگری مثل نوسانات دمایی و امواج آب هم بسته به نوع محصول اضافه شوند. |
درجه‌بندی حفاظت IP در چراغ‌ها و لامپ‌ها
درجه‌بندی IP برای محصولات روشنایی مخصوص طراحی خانگی و صنعتی اهمیت دارد به ویژه تجهیزات روشنایی که در حمام، دستشویی، آشپزخانه و فضای باز و فضاهایی که در معرض ذرات خارجی مثل گرد و خاک و رطوبت از جاهای مختلف و حتی آب و هوا قرار دارند.
در حالی که سیستم‌های روشنایی کدهای IP و تعریف یکسانی برای همه‌ی قطعات دارد اما باید توجه داشت که در کدام قسمت از فضا یا اتاق قرار می‌گیرند. این موضوع به ویژه در استفاده از محصولات روشنایی در حمام اهمیت ویژه‌ای دارد.
درجه‌بندی IP در چراغ‌های محوطه‌ی شب‌تاب
عدد IP چراغ‌های محوطه و فضای باز هم برای ایمنی و هم برای کارکرد درست هر قطعه‌ی نصب شده اهمیت دارد. این چراغ‌ها در معرض پدیده‌های جوی مثل مه، باران، ذرات معلق در هوا قرار دارند و در صورت آسیب دیدن ممکن است به خوبی کار نکنند و یا موجب آسیب دیدن افراد شوند.
چراغ‌های محوطه‌ی شب‌تاب هم دارای شاخص IP یا درجه‌ی حفاظتند و شما می‌توانید میزان IP هرکدام از محصولات را در جدول مشخصات آن محصول با عنوان «درجه‌ی حفاظت» ببینید. معمولا درجه‌ی حفاظت چراغ‌های محوطه‌ای شب‌تاب ۴۴IP، ۵۵IP یا ۶۵IP است. شما می‌توانید به راحتی و متناسب با نیازها و شرایط محیطی مورد نظرتان و طبق جدول‌های بالا، چراغ حیاطی، پارکی، چمنی یا سردری خودتان را انتخاب کنید.
خلاصه
همان‌طور که در ابتدای این مقاله اشاره کردیم، IP شاخص حفاظت دستگاه های الکترونیکی در مقابل عوامل خارجی، اجسام، ذرات و مایعات است. این کلمه مخفف Ingress Protection بوده، به معنای مقاومت در مقابل نفوذ است و شاخصی جهانی برای تعیین میزان مقاومت وسایل الکترونیکی است. بزرگ‌ترین فایده‌ی IP این است که کاربران و خریداران با اطمینان و دقت بیشتر وسیله‌ی الکترونیکی مورد نظرشان را بخرند و فریب عبارات مبهم تبلیغاتی مثل ضدآب را نخورند.
گردآورنده و نویسنده: بهناز مهدوی